رئیس جمهور پیشین کشورمان در جمع نخبگان آذربایجان شرقی در حالی که گفت: آذربایجان در تاریخ ایران جایگاه کم‌نظیری داشته است در جای دیگری زبان ترکی در آذربایجان را ارمغانی از جای دیگر دنیا بیان کرد و اصالت آن را برای سرزمین آذربایجان و تاریخ ترکان اغوز در آذربایجان را زیر سوال برد.خاتمی گفت: زبان ترکی نیز که از جای دیگری به آذربایجان آمده در این خطه و در جان مردم آذربایجان چنان از غنای توام با لطافت برخوردار شده که شگفت انگیز است.
خاتمی ادامه داد: حتی ناآشنایان به زبان ترکی نیز می‌توانند تفاوت بنیادین این زبان را با زبان‌های همنام خود در خارج از ایران دریابند و بدانند که این زبان هم در آذربایجان عمیق‌تر، لطیف‌تر و تواناتر برای بیان احساسات و مطالب و اندیشه‌ها شده است.
رئیس جمهور پیشین کشورمان در عین حال با بیان اینکه مهمترین ارکان هویت ملی هر قوم ، زبان محلی آن قوم است، تصریح کرد: نقشی که آذربایجان در قوام و دوام زبان فارسی داشته بی نظیر است همچنان که ایرانی‌ها در تدوین و بسط زبان عربی نقش داشته و بدان غنا بخشیده‌اند.
وی تصریح کرد: نقشی که آذربایجان در زبان فارسی داشته یا لااقل بخش مهمی از قوام و غنای این زبان مرهون بزرگان ادب فارسی که آذری بوده‌اند، بوده بنابراین اصلا جا ندارد کسانی نگران این باشند که مردم آذربایجان دل بسته به زبان و فرهنگ پرافتخار خود باشند .
رئیس جمهور پیشین کشورمان با بیان اینکه طبیعی است که آذربایجانی ها بخواهند زبانشان که هویت خودشان است و آن را در متن ایرانی بزرگ می‌دانند غنی، بلند مرتبه، نبض هویت ملی و فرهنگی خود بداند،گفت:من معتقدم که آذری این احساس را دارد که هویت ملی و ایرانی او باعث افتخار اوست و اگر به فرهنگ و ادب بومی‌اش اهتمام می ورزد در دل فرهنگ بزرگتر که متعلق به همه ما و بشریت است می دانیم، باید مرکز بداند.
وی گفت: بنابراین این اهتمام شجاعت در راستای بخشیدن آزادی هایی است که در قانون اساسی به صراحت ذکر شده و از جهات مترقی قانون اساسی ما احترام به اقوام دیگر است که این امر نه تنها لطمه ای به وحدت ملی، عظمت و تمامیت ارضی ما نمی زند بلکه اهتمام به این امر و اجازه دادن برای استفاده از این حق سبب دلبستگی بیشتر اقوام به مرکز خواهد شد و خود این امر تهدیدها را کم خواهد کرد .
خاتمی با بیان اینکه امیدواریم در حالی که ?? سال از انقلاب می‌گذرد، بتوانیم اینگونه امور را نهادینه کنیم،گفت:قانون اساسی ما قانون اساسی خوبی است البته نمی خواهم بگویم ایراد و انتقادی بر آن وارد نیست اما بارها گفته ام ظرفیت های معطل مانده بسیاری دارد که باید پیدا شود.انتظار از دولت و مجلس این است که بتوانند اولویت ها را تشخیص دهند و تمام اصولی که قانون اساسی ما دارد به صورت منظم و مرتب نهادینه و پیاده شود و هیچ کاری مهمتر از اجرا و اهتمام به قانون اساسی که مبنای نظم اجتماعی زندگی مدرن امروز است نیست.
وی در بخش دیگری از سخنان خود گفت: آذربایجان ها و تبریزی ها شاید به لحاظ سیاسی، اقتصادی و اجتماعی گلایه هایی داشته باشند که شاید مورد توجه نبوده و به آنها کم لطفی شده که البته توجه بیشتری نیاز دارد چرا که آذربایجانی ها بزرگند لذا توقعاتشان هم بزرگ خواهد بود .
خاتمی در ادامه تصریح کرد:معتقدم که مشکلات سیاسی ، اقتصادی و اجتماعی اختصاص به آذربایجان ندارد ما در توسعه هماهنگ و همسو در کشور مشکلاتی داریم که شاید تبعیض هایی وجود داشته باشد بدون اینکه قصدی برای تبعیض موجود باشد، اما یقینا آنچه به تبریز داده شده خیلی کمتر از آن چیزی است که مستحق آن بوده است.
وی با بیان اینکه معتقدم خیلی نیاز نیست که به تبریز بیاییم و به صورت ویژه کمک کنیم،گفت: اگر از قوانین دست و پاگیر و ضوابط بی مورد دست برداریم، بنده مطمئن هستم با ظرفیتی که در آذربایجان هست حتی بدون حمایت مستقیم مرکز این خطه می تواند مسیر توسعه را بسیار سریع تر از قسمت های دیگر ایران بپیمایند.برای توسعه آذربایجان نباید مانعی ایجاد کرد خودش با همت خودش می تواند خیلی سریع مسیر پیشرفت را بپیماید .
خاتمی در ادامه با اشاره به انتخابات آتی اظهار داشت: از صمیم قلب از همه نیروهای برجسته و محترم، عالم، مومن، سابقه دار و با تجربه‌ای که مورد شناخت مردم هستند می‌خواهم بدون اینکه بعضی ملاحظات را داشته باشند در عرصه انتخابات شرکت کنند، مردم هم باید با شوق و رغبتشان در انتخابات شرکت کنند .
ویت افزود: امیدواریم که نامزدهای انتخاباتی با رعایت اخلاق و ادب اسلامی در یک رقابت سالم شرکت کنند و البته برگزار کنندگان هم مسئولیت بزرگی دارند که باید زمینه این انتخابات سالم و رقابتی آزاد را فراهم بیاورند، در این صورت مطمئن هستم اگر حضور پرشور مردم باشد وجود برخی موانع که متاسفانه وجود دارد و بعضی تنگ‌نظری‌ها بی‌اثر و کمرنگ می شود.
